Zgłoszenia sygnalistów: anonimowe czy jawne?

Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (ostatnia wersja projektu z dn. 05.01.2023 r.) dopuszcza dokonywanie przez sygnalistów zgłoszeń anonimowo lub jawnie. Pracodawcy, tworząc wewnętrzną procedurę zgłaszania nieprawidłowości, mogą podjąć decyzję, czy przyjmować zgłoszenia anonimowe czy tylko te jawne, jednakże brak przyjmowania zgłoszeń anonimowych musi być w tych regulacjach wyraźnie zaznaczony.

Jeśli chodzi o procedurę zgłoszeń zewnętrznych – dokonywanych do Państwowej Inspekcji Pracy wg najnowszego projektu – sytuacja wg ustawy wygląda podobnie. Organ nie ma obowiązku przyjmowania zgłoszeń anonimowych, za czym wg ustawodawcy przemawiają przesłanki praktyczne. W uzasadnieniu do projektu czytamy:

„Rezygnacja z możliwości dokonywania zgłoszeń anonimowo uzasadniona jest przesłankami o charakterze praktycznym, takimi jak ryzyko nadmiernego wpływu informacji przypadkowych i o niskiej wartości z perspektywy rzeczywistego przeciwdziałania naruszeniom czy trudności w uzyskaniu dodatkowych informacji od zgłaszającego, gdy już przekazane informacje są istotne, lecz niepełne. W przypadku zgłoszeń anonimowych problematyczne byłoby także niekiedy późniejsze udowodnienie, na potrzeby jakiegokolwiek postępowania, związku przekazanej informacji z osobą zgłaszającego. Należy mieć także na uwadze koszty i obciążenie organizacyjne związane z przetwarzaniem licznych informacji, potencjalnie bezwartościowych, w ramach ustanowionych mechanizmów zgłaszania.”

Pracodawcy powinni jednak pamiętać, że ich sytuacja jest zgoła inna niż organu władzy publicznej. Tryb systemu zgłoszeń wewnętrznych ma służyć zapobieganiu naruszeniom i chronieniu reputacji przedsiębiorców, natomiast system zgłoszeń zewnętrznych służy wyłącznie ściganiu i wykrywaniu naruszeń prawa, celem których będzie ukaranie winnych.

Biorąc więc pod uwagę wyniki licznych badań (m.in. PWC), pracownicy dużo chętniej zgłaszają naruszenia wewnątrz organizacji anonimowo. Dlatego też, w interesie każdej organizacji jest, by sygnalista czuł się bezpiecznie dokonując zgłoszenia, co jest równoznaczne z dopuszczeniem zgłoszeń anonimowych.