Sygnalista w organizacji, firmie – kim jest i jaka jest jego funkcja?

Sygnalista, czyli termin pochodzący od angielskiego słowa whistleblower, to osoba, która w dosłownym tłumaczeniu dmucha w gwizdek, aby zaalarmować o zbliżającym się niebezpieczeństwie.

W związku z dokonującymi się obecnie zmianami prawnymi szczegółowe zdefiniowanie kim jest sygnalista jest przedmiotem zainteresowania całej Unii Europejskiej.Zgodnie z obowiązującą dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (potocznie nazywana „dyrektywą o ochronie sygnalistów”), sygnalistą jest osoba posiadająca informacje na temat naruszeń w kontekście związanym z pracą – bez względu na to, czy stosunek pracy trwa, już ustał, czy nie został jeszcze nawiązany. Nie ma też znaczenia forma powiązania z organizacją, w której naruszenie ma miejsce, gdyż równie dobrze może to być stażysta, podwykonawca, czy członek rady nadzorczej. Katalog naruszeń prawa dyrektywa określa enumeratywnie, a są to m.in. takie dziedziny prawa jak zamówienia publiczne, ochrona środowiska, czy ochrona konsumentów.

Czy Sygnalista w firmie może czuć się bezpiecznie?

Sygnalista podlega ochronie przed represjami i jakimikolwiek działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy, które wyrządzają lub mogą wyrządzić mu szkodę. Jako przykład takich działań dyrektywa wskazuje mobbing, wypowiedzenie umowy o pracę, degradację, czy inne kary porządkowe nakładane na pracownika, ale także mniej bezpośrednie działania jak skierowanie na badania lekarskie, czy nadszarpnięcie reputacji pracownika w mediach społecznościowych. 

Warto podkreślić, że dyrektywa roztacza ochronny parasol nie tylko nad samym sygnalistą, ale także nad osobami mu bliskimi – członkami jego rodziny, czy współpracownikami, którzy pomogli mu w dokonaniu takiego zgłoszenia. 

Termin wejścia w życie krajowych przepisów o ochronie sygnalistów dyrektywa wskazała na 17 grudzień 2021r. Niedługo minie rok od tego deadline’u, a polska ustawa nadal jest w fazie projektu i nie jest znana nawet przybliżona data jej wejścia w życie. 

Co ważne należy pamiętać, że brak polskiej ustawy nie oznacza, że przepisy dyrektywy unijnej nie obowiązują w Polsce. Zgodnie z jedną z głównych zasad prawa europejskiego organy państwa oraz podmioty znajdujące się pod jego kontrolą mają obowiązek stosować wprost przepisy dyrektywy, jeśli upłynął termin na jej wdrożenie. Dlatego organy administracji publicznej mają obowiązek chronić sygnalistów od 17 grudnia 2021r.

‍